Krzyżtopór

Jak to często w przypadku zamków bywa tak i tutaj nie znamy dokładnej daty rozpoczęcia prac nad jego budową. Samą wieś Krzysztof  Ossoliński otrzymał od swojego ojca Zbigniewa w 1619 roku natomiast pierwszy dokument w którym zamek jest wspomniany datowany jest na 1627. Budowa nadzorowana była przez architekta Wawrzyńca Senesa ale kto był projektantem kompleksu nie wiadomo. Niektórzy twierdzą, że autorem projektu mógł być sam Krzysztof  Ossoliński który posiadał wymagane wykształcenie.

Oficjalnie uznaje się datę 1644 (umieszczoną na ścianie pałacu) jako datę zakończenia prac, jednak niektórzy badacze uznają ją jedynie za datę zakończenia głównych prac i przystąpienia do prac wykończeniowych.

Według legendy przy budowie zamku mieli pracować jeńcy wojenni. Nazwa Krzyżtopór pochodzi od krzyża i topora (Herbu Ossolińskiego) umieszczonych przy brami wjazdowej do zamku (na zdjęciu powyżej). Właściciel zamku nie nacieszył się min zbyt długo, a także nie doczekał prawdopodobnie jego pełnej świetności gdyż zmarł w lutym 1645 na febrę. Zamek przeszedł w ręce jego syna Krzysztofa Baldwina. Nowy właściciel także nie zdążył się w zamku dobrze zadomowić gdyż zginął w 1648 w walce z Tatarami pod Zborowem. Jego ciało nigdy nie zostało odnalezione. Zamek przeszedł w ręce rodziny Kalinowskich, aby w 1655 zostać zajętym przez Szwedów którzy zdobyli go bez walki.

W zamku przez jakiś czas przebywał sam Karol X Gustaw. Szwedzi uprzednio grabiąc zamek opuścili go ostatecznie pod koniec 1657 roku. W następnych latach na zamku osiedlili się Kalinowscy, potem Wiśniowieccy, a ostatecznie Morsztynowie. Niewielkiego remontu dokonał około 1760 roku generał litewski Jan Michał Pac który udostępnił zamek konfederatom barskim. Niestety po przegranej konfederatów ewakuował się do Francji pozostawiając zdewastowany zamek na pastwę losu. Od 1770 to już jedynie malownicza ruina przechodząca z rąk do rąk jako romantyczna pamiątka dawnych czasów. Podziwiał go sam król Stanisław August Poniatowski rozpamiętując dawnych Polaków. Kolejnymi właścicielami po Pacu byli: biskup krakowski Kajetan Sołtyk, Stanisław Sołtyk, Łempiccy, a ostatecznie zamek przeszedł w ręce Orsettich.

Zamek ma także swoją współczesną historię wykorzystania jako obiekt obronny. W 1864 podczas powstania styczniowego przebywał tu 100 osobowy oddział po bitwie z wojskami carskimi pod Szczeglicami. Podczas obu wojen światowych mieszkańcy używali zamku jako tymczasowego schronienia w czasie trwających w okolicy walkach. W latach okupacji oddział partyzancki „Jędrusie” w piwnicach zamku przestrzeliwał broń, a w 1944 były tu magazyny Armii Czerwonej. Po wojnie zamek przeszedł na własność Skarbu Państwa.

Jak każdy zamek tak i ten posiada swoje legendy. Pierwsza mówi o jeźdźcu który przybył konno do zamku i wyglądał jak ówczesny właściciel – Krzysztof Baldwin. Jednak kiedy otworzony mu wrota zamku rozpłynął się we mgle, a niedługo potem do zamku dotarła wiadomość o jego śmierci w bitwie pod Zborowem na Podolu. Druga legenda mówi o białej damie krążącej po salach zamkowych. Ma to być pewna wredna pani która po zawodzie miłosnym stała się bardzo niemiła. Posiadała pieska któremu przypisywała magiczne zdolności rozpoznawania charakteru ludzi. Jeśli piesek zaszczekał na przybyłego do zamku to wrzucała go do lochów i torturowała. Jednak pewnego dnia do zamku przybył jegomość znający zwyczaje tej pani w momencie kiedy pies zaszczekał zgładził i psa i właścicielkę. Ot takie ciekawe historie na zamku można usłyszeć.

Galeria z wyprawy znajduje się tutaj.